Vreemdeling in detentie altijd extra het haasje

Geen VI, geen taakstraf, geen reclassering en ook niet vervroegd het land uit

Door Mr. Pascal Lodder

Daar zit je dan. Als vreemdeling strafrechtelijk veroordeeld. Wat gaat er gebeuren? Zijn er verschillen met de Nederlander die in detentie zit? Veel vreemdelingen die in strafrechtelijke detentie terechtkomen, zien zich geconfronteerd met meer problemen dan alleen het uitzitten van de straf en afwachten of hij/zij voor voorwaardelijke invrijheidstelling in aanmerking komt. Het kan verregaande consequenties hebben voor het recht om in Nederland te verblijven, maar ook heel praktisch op de voorwaardelijke invrijheidstelling, het kunnen en mogen uitvoeren van een taakstraf, het krijgen van hulp van de zijde van de reclassering.

De illegale vreemdeling zal geen taakstraf mogen uitvoeren, geen reclasseringstoezicht krijgen, en dus ook niet op voorwaardelijke invrijheidstelling mogen hopen. Omdat alleen voor een Nederlander of rechtmatig verblijvende vreemdeling deze `voorzieningen´ getroffen zijn. De illegale vreemdeling wordt hiervan uitgesloten.

In ons buurland Duitsland kunnen gestrafte vreemdelingen “Halbstrafe beantragen”, oftewel half straf aanvragen. Op voorwaarde dat ze vijf dan wel tien jaar hun gezicht niet meer in Duitsland laten zien. Dat doen de meesten. Nederland heeft wel bijna het Duitse systeem overgenomen maar van half straf is geen sprake. Ongeacht de aard van het delict. Waarom eigenlijk niet? Het zou toch waarlijk veel opleveren.

De vreemdeling en een strafrechtelijke veroordeling?

Het is belangrijk om een aantal zaken op een rij te zetten. Verblijft de vreemdeling rechtmatig in Nederland: dus in het bezit van een verblijfsvergunning. Of is hij/zij een EU-onderdaan.
Is de vreemdeling niet rechtmatig in Nederland: uitgeprocedeerd, nooit een verblijfsvergunning gehad en/of aangevraagd? Met andere woorden verblijft de vreemdeling illegaal in Nederland.

Dit zijn zaken die al een wezenlijk verschil uitmaken voor wat er kan gebeuren na een strafrechtelijke detentie of al tijdens de detentie.

Wordt een vreemdeling veroordeeld wegens een strafbaar feit, dan wordt hij in beginsel niet anders behandeld dan de Nederlander die veroordeeld is.Tijdens de detentie zal het regime voor de vreemdeling niet anders zijn.

Maar voor iedere vreemdeling- rechtmatig of illegaal- geldt, dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) iets te zeggen heeft over zijn of haar verblijfsstatus. Het plegen van een strafbaar feit zal vaak consequenties hebben voor mensen die in het bezit zijn van een verblijfsvergunning. De IND kan hem/haar ongewenst kan verklaren; ook voor EU burgers kan dat gelden.

Voor de vreemdeling die geen rechtmatig verblijf heeft (illegaal is), kan zelfs bij een gering feit zoals een eenvoudige winkeldiefstal een ongewenstverklaring volgen.als hij veroordeeld is tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf en/of taakstraf.
Verschillen tussen de rechtmatig en de niet rechtmatig verblijvende vreemdeling.

Met verblijfsvergunning of EU onderdaan

Bij een vreemdeling die wel rechtmatig verblijf heeft, zal de rechter bij beoordeling van de strafzaak geen rekening (hoeven te) houden met zijn verblijfspositie. Hij zal in aanmerking (kunnen) komen voor alle mogelijkheden die er voor de Nederlandse gedetineerde of ex-gedetineerde zijn.

Bij de behandeling van de strafzaak is het belangrijk dat de advocaat de rechter heel duidelijk maakt dat de gevolgen van de hoogte van een straf in combinatie met de verblijfsduur verstrekkend kunnen zijn. Een te hoge straf kan leiden tot ongewenstverklaring en beëindiging van het verblijf in Nederland.

Een rol speelt dan dat hoe langer iemand (een) verblijf(svergunning) heeft in Nederland, hoe hoger de straf moet zijn om ongewenst verklaard te worden. Voor de EU onderdaan gelden nog zwaardere eisen om tot een ongewenstverklaring te kunnen komen.

Is een vreemdeling voor meerdere misdrijven veroordeeld, dan kan hij ook weer sneller ongewenst verklaard worden. Aan de hand van de zogenaamde “glijdende schaal” kan berekend worden of de vreemdeling dat risico loopt op een ongewenstverklaring.

De rechtmatige vreemdeling die ongewenst verklaard is, kan in principe in aanmerking komen voor (het uitvoeren) een taakstraf, reclasseringstoezicht, en voorwaardelijke invrijheidstelling .Hij loopt wel een risico; immers met zijn aanwezigheid in Nederland begaat hij al een strafbaar feit. Alle betrokken instanties zullen dan niet gauw overgaan tot het opleggen van een taakstraf, dan wel uitvoering geven aan een taakstraf of reclasseringstoezicht dan wel de vreemdeling in aanmerking laten komen voor voorwaardelijke invrijheidstelling. De ongewenst verklaarde vreemdeling moet van de overheid met de meeste spoed z´n biezen pakken en uit Nederland verdwijnen.

De illegaal: het haasje! Na strafrechtelijke detentie meestal vreemdelingenbewaring

Even afgezien van het feit dat illegaal verblijf strafbaar wordt, is de illegaal vaak het haasje. Wordt de illegaal aangehouden voor een bagatel feit, dan wordt hij meestal meteen daarna overgedragen aan de vreemdelingenpolitie om voor onbepaalde tijd (maximaal 18 maanden) in vreemdelingenbewaring te gaan.
Indien de illegale vreemdeling in verzekering wordt gesteld, vervolgens in voorlopige hechtenis komt en uiteindelijk een gevangenisstraf opgelegd krijgt, zal hij tijdens de detentieperiode naar alle waarschijnlijkheid een bezoekje kunnen verwachten van de vreemdelingenpolitie. De vreemdelingenpolitie zal kenbaar maken dat hij na het uitzitten van zijn straf in (vreemdelingen)bewaring zal worden gesteld. Meestal wordt de vreemdeling kort voor de afloop van de strafrechtelijke detentie overgeplaatst naar een detentiecentrum en in bewaring gesteld. In feite komt bijna iedere illegale vreemdeling vanuit het strafrecht altijd in vreemdelingenbewaring terecht.

Illegaal verblijf: mogelijkheid van een taakstraf?

Vervroegde invrijheidstelling? Reclasseringstoezicht?

Hiervoor heb ik kort geschetst wat de gang in veel gevallen is vanuit het strafrecht naar het vreemdelingrechtelijk traject.het vreemdelingrechtelijk traject.

De Aanwijzing taakstraffen (2011A019) geeft bijvoorbeeld expliciet aan dat illegale vreemdelingen niet voor een taakstraf in aanmerking komen:
“Deze contra-indicatie wordt versterkt door het feit dat een illegale vreemdeling zich niet met een volgens de Wet op de identificatieplicht geldig identiteitsbewijs kan identificeren. Stichting Reclassering Nederland (SRN) kan dan niet vaststellen of degene die de taakstraf gaat uitvoeren ook degene is die de taakstraf opgelegd heeft gekregen. Indien degene die de taakstraf gaat uitvoeren een ander is dan de persoon die de taakstraf opgelegd heeft gekregen, stuurt SRN de zaak terug naar het OM ter verdere afdoening. Als uitzondering op de regel is soms een op de persoon toegesneden voorziening mogelijk. Te denken valt bijvoorbeeld aan vreemdelingen die van legaal naar illegaal veranderen”.

Voorwaardelijke invrijheidstelling

De voorwaardelijke invrijheidstelling kan struikelen over art.15a lid 1 Sr. Hierin staat dat de veroordeelde, voor zover aan de voorwaardelijke invrijheidstelling bijzondere voorwaarden als bedoeld in het tweede lid worden gesteld, ten behoeve van het vaststellen van zijn identiteit medewerking verleent aan het nemen van een of meer vingerafdrukken of een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht ter inzage aanbied.
Nu staat van een illegaal de identiteit niet vast (tenzij er een procedure is geweest, de identiteit niet omstreden is en de vreemdeling illegaal is geworden na de procedure door in het land te blijven), dus hebben vingerafdrukken ook niet zoveel zin om de identiteit vast te stellen. Hij beschikt (veelal) ook niet over een paspoort of ander identiteitsbewijs.

Maar ook het probleem zoals hierboven aangegeven in de Aanwijzing taakstraffen speelt natuurlijk ook een belangrijke rol. De Reclassering zal dit naar alle waarschijnlijkheid ook blokkeren omdat de vreemdeling zich niet bij de reclassering kan identificeren. Daarbij moet de vreemdeling over een gba-adres beschikken en een illegale vreemdeling kan zich niet in de gba laten opnemen.

Conclusie

Omdat er zoveel haken en ogen aan het opleggen en uitvoeren van een taakstraf, reclasseringstoezicht dan wel de voorwaardelijke invrijheidstelling zal de rechter veelal volstaan met het opleggen van een- deels onvoorwaardelijke- gevangenisstraf. Al het andere is mogelijk maar de animo om dit toe te staan, is niet groot.

Lees meer over onze expertise als strafrechtadvocaat in Utrecht.

Mr. P. G.M. Lodder is verbonden aan AHL Advocaten,

Van Asch van Wijckskade 31, 3512 VR Utrecht, 030-2302060